Niewypłacalność
Art. 11 ust. 1 Prawa upadłościowego za niewypłacalność uznaje stan utraty zdolności do regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
Kiedy powstaje niewypłacalność?
Określenie momentu powstania stanu niewypłacalności nie jest jednoznaczne. Prawo upadłościowe wprowadza w tym zakresie jedynie domniemania.
Zgodnie przepisami prawa upadłościowego domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w ich wykonaniu przekracza trzy miesiące.
Niewypłacalność można też oceniać od strony bilansowej - dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące (chodzi o sytuację, gdy zgodnie z bilansem zobowiązania, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące)
Są to jak wspomniano wyżej wyłącznie domniemania, często już w chwili konsultacji przedsiębiorcy, któremu wypowiedziano istotne kontrakty i który wie, że z tego powodu nie będzie w stanie spełnić swoich zobowiązań termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości już się rozpoczął.
Czy jest możliwość uchronienia się przed upadłością w obliczu zagrożenia niewypłacalnością?
Jeżeli dłużnik nie stał się jeszcze niewypłacalny, ale jego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może utracić zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, to podejmując odpowiednie kroki i rozważając skorzystanie z wniosku o restrukturyzację może nawet wykluczyć widmo upadłości. Przepisy prawa restrukturyzacyjnego umożliwiają również restrukturyzację podmiotów niewypłacalnych, niemniej jednak im szybsza reakcja na problemy tym lepsze perspektywy na przetrwanie.
Cel restrukturyzacji
Celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Układ to ugoda między wierzycielami a dłużnikiem (skutkiem czego może być częściowe umorzenie zobowiązań, rozłożenie na raty, odroczenie terminu płatności, czy konwersja wierzytelności na udziały lub akcje)
W przypadku postępowania sanacyjnego (jednego z rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych) restrukturyzacja polega również na przeprowadzeniu działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. Działania sanacyjne to różne czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.
Główny cel restrukturyzacji to dokonanie wiążących ustaleń z wierzycielami, które mają umożliwić przetrwanie na rynku i uniknięcie upadłości.
Rodzaje dostępnych postępowań
Prawo restrukturyzacyjne przewiduje cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:
-
postępowanie o zatwierdzenie układu
-
przyspieszone postępowanie układowe
-
postępowanie układowe
-
postępowanie sanacyjne
Postępowanie o zatwierdzenie układu to najprostsze i najmniej sformalizowane postępowanie, gdzie udział sądu jest zminimalizowany. Skierowane jest dla przedsiębiorców na wstępnym etapie problemów. Opiera się na własnych działaniach i inicjatywie dłużnika.
Przyspieszone postępowanie układowe jest jednym z najczęściej występujących postępowań restrukturyzacyjnych. Powinno zakończyć się w ciągu kilku miesięcy. Wraz z otwarciem przyspieszonego postępowania układowego ustanawiany jest nadzorca sądowy, który wyraża zgodę na dokonywanie przez dłużnika czynności przekraczających zwykły zarząd.
Postępowanie układowe nie cieszy się zbyt dużą popularnością wśród przedsiębiorców. Postępowanie układowe trwa dłużej niż przyspieszone postępowanie układowe i może być prowadzone jedynie w przypadku, w którym suma wierzytelności spornych dłużnika przekracza ponad 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. W postępowaniu ustanawia się nadzorcę sądowego.
Postępowanie sanacyjne charakteryzuje się głęboką restrukturyzacją przedsiębiorstwa i trwa zwykle nie mniej niż 12 miesięcy. W postępowaniu sanacyjnym ustanawiany jest zarządca, a sam dłużnik może zostać pozbawiony prawa do wykonywania zarządu nad przedsiębiorstwem, co następuje jednak niezwykle rzadko.
Które postępowanie dla mnie?
Wybór odpowiedniego postępowania restrukturyzacyjnego zależy od konkretnego przypadku i wymaga przeprowadzenia szczegółowej analizy prawnej i finansowej przedsiębiorstwa. Dopasowanie odpowiedniego postępowania zależy od tego jak głęboko restrukturyzacja będzie prowadzona. Jeśli suma takich wierzytelności nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem, to może być prowadzone postępowanie o zatwierdzeniu układu oraz przyspieszone postępowanie układowe. Jeśli suma wierzytelności spornych wartość tę przekracza, to dopuszczalne jest prowadzenie postępowania układowego. Natomiast postępowanie sanacyjne można prowadzić niezależnie od sumy wierzytelności spornych.
Czy otrzymam ochronę przed egzekucją?
To zależy od rodzaju postępowania. W postępowaniu o zatwierdzenie układu ochrona dłużnikowi nie przysługuje. W przyspieszonym postępowaniu układowym oraz w postępowaniu układowym ochrona przed egzekucją funkcjonuje w ograniczonym zakresie – dopuszczalne jest bowiem prowadzenie przez wierzyciela egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia (np. zabezpieczonej hipoteką nieruchomości, bądź maszyny obciążonej zastawem), choć i takie postępowania egzekucyjne można zawiesić na okres do 3 miesięcy. W postępowaniu sanacyjnym przysługuje pełna ochronę przed egzekucją nawet w stosunku do wierzytelności powstałym przed otwarciem postępowania.
Korzyści z restrukturyzacji
Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego (przyspieszonego układowego, układowego albo sanacyjnego) albo zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzeniu układu oznacza wyłączenie skutków niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie. Chodzi tu jednak o otwarcie rozumiane jako wydanie postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Jeśli dłużnik wnioskujący o restrukturyzację jest już niewypłacalny, to do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego musi zatem dojść w terminie 30 dni od momentu powstania stanu niewypłacalności. W wielu przypadkach jest to jednak niemożliwe, dlatego dłużnik z ostrożności składa również wniosek o ogłoszenie upadłości. Wniosek o ogłoszenie upadłości nie jest w tym przypadku rozpoznawany, jednak samo jego złożenie w terminie pozwala na uchronienie się przed konsekwencjami.
Zasadniczym celem restrukturyzacji jest czasowe zawieszenie spłaty zobowiązań i dokonanie czynności restrukturyzacyjnych, które mają na celu przywrócenie przedsiębiorcy do obrotu gospodarczego. W zależności od wyboru postępowania, będzie przysługiwać częściowa lub pełna ochrona przed egzekucją. W sanacji zarządca ma uprawnienia analogiczne do syndyka w upadłości, może więc rozwiązać nierentowne kontrakty oraz dokonać redukcji zatrudniani na zasadach analogicznych jak w upadłości.
Opłaty od wniosku
Opłata sądowa od wniosku o zatwierdzenie układu po samodzielnym zbieraniu głosów albo otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego wynosi 1.000 zł.
Dodatkowo wnioskodawca wnosi zaliczkę na koszty postępowania w aktualnej wysokości 5.148,07 zł. Zaliczka jest obligatoryjna przy wniosku o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego. W przypadku postępowania układowego i sanacyjnego do uiszczenia zaliczki może dłużnika zobowiązać sąd. W postępowaniu o zatwierdzenie układu zaliczka nie występuje.
Gdzie złożyć wniosek o otwarcie restrukturyzacji?
Wniosek powinien być zaadresowany do sądu rejonowego właściwego dla miejsca podstawowej działalności spółki, czyli miejsca, w którym dłużnik regularnie zarządza swoją działalnością. Najczęściej będzie to więc sąd miejsca siedziby spółki, właściwy jest sąd gospodarczy, który posiada wydział lub sekcję ds. upadłości i restrukturyzacji.
Czy w trakcie restrukturyzacji tracę zarząd?
Co do zasady nie, w poszczególnych postępowaniach wygląda to następująco:
- Postępowanie o zatwierdzenie układu – dłużnik zachowuje pełną kontrolę nad spółką.
- Przyspieszone postępowanie układowe – dłużnik zachowuje kontrolę nad spółką w sprawach nieprzekraczających zwykłego zarządu. W pozostałych sprawach wymagana jest zgoda powołanego przez sąd nadzorcy sądowego.
- Postępowanie układowe – dłużnik zachowuje kontrolę nad spółką w sprawach nieprzekraczających zwykłego zarządu. W pozostałych sprawach wymagana jest zgoda powołanego przez sąd nadzorcy sądowego.
- Postępowanie sanacyjne – zgodnie z przepisami sąd powinien odebrać zarząd i przekazać go zarządcy, jednak w praktyce dochodzi do tego niezwykle rzadko. W praktyce wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego zawiera dodatkowy dokument – wniosek o pozostawienie zarządu własnego.
Co się stanie, gdy po złożeniu wniosku o otwarcie restrukturyzacji wierzyciele złożą konkurencyjny wniosek o ogłoszenie upadłości?
Restrukturyzacja ma pierwszeństwo przed upadłością, przynajmniej do pewnego czasu. Dlatego sąd upadłościowy wstrzymuje rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego.
W przypadku gdy wstrzymaniu rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości sprzeciwia się interes ogółu wierzycieli, sąd upadłościowy wydaje postanowienie o przejęciu wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania z wnioskiem o ogłoszenie upadłości i rozstrzygnięcia jednym postanowieniem.
Jeżeli przejęcie wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania z wnioskiem o ogłoszenie upadłości prowadziłoby do znacznego opóźnienia wydania orzeczenia w przedmiocie ogłoszenia upadłości, ze szkodą dla wierzycieli, a podstawy restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika we wniosku restrukturyzacyjnym są znane sądowi upadłościowemu, sąd upadłościowy nie wydaje postanowienia o przejęciu wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania z wnioskiem o ogłoszenie upadłości i rozpoznaje wniosek o ogłoszenie upadłości, o czym zawiadamia sąd restrukturyzacyjny.
Restrukturyzacja lekiem na pandemię COVID-19?
Korzyści płynące z postępowania restrukturyzacyjnego mogą niewątpliwie wesprzeć firmy w trudnym okresie „zamrożenia” gospodarki z powodu pandemii COVID-19.
Widzimy jednak dużo niepewności na rynku z powodu nieprzewidywalności tego co może nastąpić w zakresie skutków gospodarczych. Każda prognoza jest na dziś obarczona zupełną nieprzewidywalnością, a restrukturyzacji opiera się na pewnej obietnicy złożonej swoim wierzycielom. Trudno przyjąć jaką ofertę im złożymy i czy będziemy w stanie dotrzymać złożonego słowa.
Nowelizacja tarczy antykryzysowej z 17 kwietnia 2020 roku, wprowadza rozwiązanie, które dla przedsiębiorców, u których stan niewypłacalności powstał z powodu koronawirusa, zawiesza bieg terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości na czas trwania stanu zagrożenie epidemiologicznego albo stanu epidemii.
Wielu przedsiębiorców powinno w chwili odwołania zagrożenie epidemiologicznego albo stanu epidemii zbadać, czy nie zachodzi u nich przesłanka ogłoszenia upadłości.
