Przepisy prawne regulujące legalność pobytu a pandemia COVID-19
Przed pandemią COVID-19 przepisy dotyczące składania wniosków pobytowych jasno określały terminy, w których odpowiednie dokumenty o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce powinny zostać złożone. Cudzoziemcy mieli czas najpóźniej do ostatniego dnia swojego legalnego pobytu w Polsce (np. na podstawie ruchu bezwizowego, wizy lub poprzedniego zezwolenia), aby złożyć nowy wniosek. W przeciwnym razie wojewoda mógł odmówić wydania nowego tytułu pobytowego, argumentując, że wniosek został złożony już w czasie nielegalnego pobytu w Polsce. Wiązało się to z poważnymi konsekwencjami, w tym groziło wydaniem nakazu opuszczenia kraju oraz zakazem ponownego wjazdu do Polski przez określony czas.
Uchwalone w związku z pandemią COVID-19 przepisy zmieniły ten stan. Na początku pandemii wiele urzędów zostało całkowicie zamkniętych, co uniemożliwiało osobiste składanie wniosków. Ustawodawca wydłużył więc z mocy prawa ważność wszystkich tytułów pobytowych (w tym wiz i Kart Pobytu) aż do 30. dnia następującego po dniu odwołania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego. Ten drugi stan wciąż obowiązuje i zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Zdrowia nie zostanie on w najbliższym czasie zniesiony.
Zmiana ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy
Wielu cudzoziemców korzysta z atrakcyjnych dla nich przepisów, pozostając w Polsce jedynie na podstawie tytułów pobytowych o wydłużonej z mocy prawa ważności. Jednak już wkrótce taka możliwość zostanie ograniczona. Wszystko za sprawą uchwalonej przez Sejm ustawy zmieniającej m.in. przepisy ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy oraz niektóre inne ustawy. Wśród uchwalonych zmian znalazło się także wykreślenie z przepisów covidowych zapisów wydłużających ważność tytułów pobytowych cudzoziemców przebywających w Polsce. Co to dla nich oznacza?
Obcokrajowcy, ale także zatrudniający ich pracodawcy powinni na nowo zainteresować się swoim statusem imigracyjnym w Polsce. Już wkrótce legalność ich pobytu nie będzie bowiem związana z obowiązywaniem stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego. Zgodnie z tekstem uchwalonej ustawy, wszelkie dokumenty pobytowe o wydłużonej ważności stracą ją najpóźniej 24 sierpnia 2023 r. Tego dnia bowiem – zgodnie z tekstem ustawy przyjętym przez Sejm – przepisy o wydłużeniu ważności tytułów pobytowych stracą moc. Tym samym stan prawny w zakresie okresu legalności pobytu cudzoziemców w Polsce wróci do sytuacji sprzed pandemii – cudzoziemcy będą musieli uważnie liczyć dozwolony okres pobytu. Spóźnienie się ze złożeniem nowego wniosku lub wyjazdem z Polski ponad dozwolony okres może powodować poważne konsekwencje.
Koniec sierpnia może zatem oznaczać rewolucję dla wszystkich tych cudzoziemców, którzy ze złożeniem swoich wniosków będą czekali do ostatniej chwili. Liczba obcokrajowców korzystających z automatycznego przedłużenia legalności swoich tytułów pobytowych wydaje się dość duża. Wielu z nich nie chciało ponosić dodatkowych kosztów związanych z wnioskowaniem o nowe tytuły pobytowe, stąd odkładali oni tę decyzję do ostatniej chwili. Sierpień będzie dla nich jednak momentem granicznym. Cudzoziemcy, którzy nie zadbają o terminowe złożenie wniosku, mogą utracić legalność pobytu w Polsce, a tym samym również legalność swojego zatrudnienia.
Wpływ nowej ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy na pracodawców
Kwestii dotrzymania odpowiednich terminów po wejściu w życie ustawy powinni zatem pilnować także zatrudniający cudzoziemców pracodawcy. Warto zawczasu upewnić się, że zatrudnieni w firmie obcokrajowcy są świadomi nadchodzących zmian. Przekroczenie okresu legalnego pobytu przez cudzoziemca oznacza także potencjalne problemy dla zatrudniającego go pracodawcy. Na pracodawcy ciąży bowiem obowiązek przechowywania kopii dokumentów potwierdzających legalny pobyt zatrudnionego w firmie cudzoziemca w jego aktach osobowych. Co więcej, wydany obcokrajowcowi nakaz opuszczenia kraju będzie oznaczał nagłą utratę pracownika.
Covidowe przedłużenie legalności tytułów pobytowych w Polsce dało cudzoziemcom duży komfort. Warto jednak pamiętać, iż przepisy regulujące dłuższy termin ważności wiz czy Kart Pobytu obowiązują jedynie na terytorium Polski. Cudzoziemcy już teraz wielokrotnie mieli problem z udowodnieniem legalności swojego pobytu, np. podróżując po strefie Schengen. Zmiana przepisów z pewnością zwiększy kolejki w urzędach wojewódzkich i wydłuży czas oczekiwania na zezwolenia pobytowe. Warto jednak pamiętać, że prawidłowe złożenie kompletnego wniosku pobytowego przedłuża legalność pobytu cudzoziemca aż do wydania decyzji w tej sprawie przez urząd wojewódzki. Dłuższy czas oczekiwania na samą decyzję nie stanowi zatem pod tym względem problemu.
